Blog

چطور یک روان درمانگر مناسب برای خود پیدا کنم؟

نوشته شده توسط دکتر فرشید مرادیان. Posted in پرسش

چطور یک روان درمانگر مناسب برای خود پیدا کنم؟


 با سپاس از شما همراه گرامی برای این پرسش بنیادین و پرکاربرد. در پاسخ به این پرسش قصد داریم به طرح هفت ملاک اساسی برای گزینش و ارزیابی روان درمانگران بپردازیم. شما می‌توانید با به خاطر سپردن این هفت ملاک اساسی، «روان درمانگر مناسب برای خود» را انتخاب نمایید.

ملاک نخست. روان درمانگری را برگزینید که به اخلاق حرفه‌ای متعهد باشد.

آیا روان درمانگر شما به اصول و ضوابط اخلاق حرفه‌ای روان شناسان و حفظ حد و مرزها پایبند است؟ آیا روان درمانگر شما خود را متعهد می‌داند که با مراجعانش وارد روابط موازی و دوگانه نشود؟ آیا روان درمانگرِ شما رازدار و قابل اعتماد است؟ روان درمانگران به منظور اجتناب از لطمه زدن به بیماران ملزم به رعایت اصول و ضوابط اخلاق حرفه‌ای روان شناسان می‌باشند. به ویژه، دستورالعملی که برای اجتناب از ایجاد روابط دوگانه با بیماران تدوین شده است. وقتی روان درمانگری وارد رابطۀ درمانی با مراجعی می‌شود، نباید هیچ گونه رابطۀ دیگری (معلم، دوست، کارفرما، اعضای خانواده، شریک، و ...) با این شخص داشته باشد، اگرچه استثناهایی در این قوانین برای روستاهای کوچک وجود دارد. این دستورالعمل‌ها بر اساسِ اولویت بخشیدن به مصلحت مراجع تنظیم شده است. روان درمانگر باید با همدلی، درک، حمایت، و راهنمایی، امکان رویارویی با احساسات و بهبودی بیمار را در چارچوب  روان درمانی محقق کند. وقتی روان درمانگری به برآورده ساختن نیازهای (هیجانی یا غیره) خودش توسط مراجع فکر کند، از مرزهای حرفه‌ای خود تخطی کرده است و فرآیند روان درمانی را با صدمه یا تخریب مواجه می‌کند. این تنها یک نمونه از دستورالعمل ضوابط اخلاق حرفه‌ای روان شناسان است، و بسیار مهم و حیاتی است که روان درمانگر خود را متعهد به پیروی از این اصول بداند (برای اطلاع بیشتر به چارچوب رابطه مراجع و درمانگر و همچنین ضوابط اخلاق حرفه‌ای روان شناسان رجوع کنید).

ملاک دوم. روان درمانگری را برگزینید که با وی می‌توانید احساس راحتی کنید.

وقتی در حضور روان درمانگرتان نشسته‌اید چه احساسی دارید؟ آیا در حضور روان درمانگرتان احساس امنیت و آسودگی می‌کنید؟ آیا راحت می‌توانید در مورد مشکلتان صحبت کنید؟ آیا روان درمانگرتان واقع‌بین است؟ آیا به آسانی می‌توانید با روان درمانگرتان ارتباط برقرار کنید یا حس می‌کنید روان درمانگرتان در ذهن خودش گیر کرده است؟ آیا روان درمانگر از لحاظ هیجانی سرد و بی احساس یا بیش از اندازه احساساتی است؟ آیا روان درمانگرتان خود را عقل کل می‌داند یا بسیار پر فیس و افاده است؟ معمولاً افراد وقتی برای اولین بار می‌خواهند به روان درمانگری مراجعه کنند مضطرب می‌شوند. اگر به روان درمانگری احساس خوبی ندارید، هیچ اشکالی ندارد؛ هیچ قرارداد یا قانونی شما را ملزم نمی‌کند که با روان درمانگری که خوشتان نمی‌آید بخواهید ادامه دهید. اما مهم است بفهمید این حس بد از درون خودتان می‌آید یا واقعاً به روان درمانگرتان مربوط می‌شود؟ وارسی کنید که آیا بخشی از شما (مقاومت به روان درمانی) به بهانۀ دوست نداشتن روان درمانگر و قضاوت کردن وی، از روان درمانی اجتناب می‌کند؟ در این صورت، شاید مسئله‌ای در مورد خودتان باشد، و لازم است در مورد ترس‌هایتان از روان درمانی با روان درمانگرتان صحبت کنید.

ملاک سوم. روان درمانگری را برگزینید که حداقل دارای مدرک کارشناسی ارشد در یکی از رشته‌های روانشناسی یا مشاوره و یا دارای بردتخصصی روانپزشکی باشد، و در زمینۀ روان درمانی در حوزۀ خاص مشکل شما تخصص داشته باشد.

آیا روان درمانگر مورد نظر شما مدرک دانشگاهی معتبر دارد؟ افراد زیادی وجود دارند که با شرکت در سمیناری یک هفته‌ای یا آموختن رویکرد درمانی خاصی، خودشان را مشاور یا روان درمانگر می‌نامند، اما هیچ مدرک دانشگاهی‌ای در زمینۀ مشاوره، روان شناسی، یا روانپزشکی ندارند و فاقد تخصص و مهارت لازم برای روان درمانی و مشاوره درست و سالم می‌باشند. بسیار توصیه شده است که فقط با مشاوران یا روان درمانگرانی که مدرک تحصیلی معتبر دارند و در زمینۀ روان درمانی آموزش دیده‌اند و تجربه دارند کار کنید. همچنین فراموش نکنید هر چقدر روان درمانگری در رسیدگی به مشکل خاصی تجربۀ بیشتری داشته باشد، تخصص و مهارت بیشتری نیز کسب کرده است. 

ملاک چهارم. روان درمانگری را برگزینید که خود توسط یک روان درمانگر ارشد تحت درمان باشد و یا درمان خود را به پایان رسانده باشد.

آیا روان درمانگرتان خودش روان درمانی شده است؟ بهترین راه برای اینکه به کسی کمک نماییم تا بهبود یابد این است که ابتدا خودمان روان درمانی شده باشیم و فرآیند بهبودی را با گوشت و پوستمان تجربه کرده باشیم نه اینکه فقط به مطالعۀ نظریه‌های روان درمانی اکتفا کرده باشیم. بنابراین، روان درمانگرانی که خودشان از موهبت روان درمانی به عنوان یک تجربۀ یادگیری بهره‌مند شده‌اند به امکانات غنی‌تری برای کمک به دیگران مجهز هستند. اغلب روان درمانگرانِ خوب، روان درمانگران زخم‌خورده هستند؛ روان درمانگرانی که در فرآیندِ بهبود و التیامِ زخمها و جراحت‌هایشان یادگرفته‌اند چگونه به دیگران کمک کنند تا آنها نیز زخم‌هایشان را بهبود بخشند.

ملاک پنجم. روان درمانگری را برگزینید که تحت مشاورۀ نظارتی (Supervision) یک روان درمانگر ارشد باشد.

آیا روان درمانگر مورد نظر شما به صورت مرتب در جلسات مشورتی با سایر روان درمانگرها یا جلسات مشاوره نظارتی (Supervision) شرکت می‌کند؟ یکی از مهمترین فعالیت‌های حرفه‌ای برای هر روان درمانگرِ خردمندی، شرکت در جلسات مشورتی با سایر روان درمانگرها یا دریافت مشاوره از استاد ناظر (Supervisor) خود است. مشورت با سایر روان درمانگرها بسیار سودمند و موثر است، از قبیل مرور کردن مشکلات مراجعه کننده‌ها، دریافت نظر مشورتی، گسترش یافتن افق دید روان درمانگر، و کشف نقاط ضعف کارش. روان درمانگر از این راه متوجه می‌شود که چطور برخی مواقع محدود بودن ذهنش در کار روان درمانی اخلال ایجاد می‌کند. مشورت با سایر روان درمانگرها یا دریافت مشاوره از استاد ناظر به روان درمانگر کمک می‌کند واقعیت‌های لازم را بازبینی نماید، عینیت بیشتری پیدا کند، و در مورد نحوۀ درمانش بازخوردهای سازنده و مفیدی دریافت کند. حتی بهترین روان درمانگران از کمک سایر همکارانشان بهره می‌برند.

ملاک ششم. روان درمانگری را برگزینید که رویکرد و مکتب درمانی وی با شما و مشکل‌تان تناسب دارد.

مکتب کلی و رویکرد روان درمانگرتان برای روان درمانی بیماران چیست؟ در کار روان درمانی رویکردهای نظری مختلفی وجود دارد که در اینجا مجال توضیح تمام و کمال آنها وجود ندارد. اگر شما به وجود انگیزه‌های ناهشیار برای رفتارتان قائل هستید و در جستجوی حل و فصل عمقی مشکلاتتان هستید، بهتر است به روان درمانگری با رویکرد روانکاوانه مراجعه نمایید. اگر درجستجوی مداخلاتی سطحی‌تر هستید و می‌خواهید افکارتان را عوض کنید و فکر می‌کنید اگر افکارتان تغییر یابد زندگیتان بهبود می‌یابد و به انگیزه‌های ناهشیار هم باور ندارید می‌توانید به روان درمانگری شناختی رجوع کنید. اگر اصلاٌ نمی‌خواهید در مورد گذشته و والدینتان صحبت کنید و فقط مایلید در این جا و اکنون بمانید بهتر است به روان درمانگری با رویکردهای روایتی، رفتاری، یا راه حل محور مراجعه فرمایید. اگر هدفتان از روان درمانی فقط تمرکز روی خودتان نیست و می‌خواهید روی رابطه‌تان با شریک زندگیتان کار کنید بهتر است به همراه وی به یک زوج‌درمانگر مراجعه کنید و در نهایت درصورتی که می‌خواهید روی کل خانواده‌تان کار کنید بهتر است به یک خانواده درمانگر سیستمی مراجعه نمایید.

هرگز فراموش نکنید که یک روان درمانگر خوب شما را به استقلال ترغیب می‌کند و نه وابستگی. یک روان درمانگر خوب و ماهر مشکلات شما را حل نمی‌کند؛ بلکه به شما کمک می‌کند تا خودتان مشکلاتتان را حل و فصل کنید. بنابراین، روان درمانگر خوب احساسات شدید و توانکاه شما را آرام نمی‌کند؛ بلکه به شما کمک می‌کند بیاموزید چطور خودتان احساساتتان را تسکین دهید! روان درمانی وقتی از بیشترین اثربخشی برخوردار است که به افراد کمک نماید خودشان ماهیگیری کنند تا اینکه به آنها ماهی بدهد. اگر روان درمانگری به پرسش‌هایتان، پاسخ‌های خردمندانه بدهد یا خیلی حمایت هیجانی کند بدون اینکه شما را ترغیب نماید برای اینکه حال و روز بهتری داشته باشید روی پای خودتان بایستید، به احتمال زیاد به او وابسته خواهید شد.

 ملاک هفتم. روان درمانگری را برگزینید که اصیل، شفاف، و گشوده است.

آیا روان درمانگر بازخوردهای شما را می‌پذیرد و اشتباهاتش را به گردن می‌گیرد؟ یک روان درمانگر سالم آمادۀ شنیدنِ بازخورد است و اگر چیزی به راستی موجب آزار و ناراحتی بیمارش شده باشد، آن را می‌پذیرد. روان درمانگرهای خوب حاضرند به خودشان نگاهی بیندازند، احساساتشان را بازبینی نمایند و آشکارا و صادقانه اشتباهاتشان را قبول کنند. همچنین یک روان درمانگر خوب به صورت واضح و شفاف می‌تواند توضیح دهد چگونه به شما در حل و فصل مشکلتان کمک خواهد نمود و نقشۀ راه کلی رویکرد درمانی‌اش را مشخص می‌کند. حتی معیاری به شما می‌دهند که از طریق آن بفهمید چه زمانی در روان درمانی دارید پیشرفت می‌کنید. فراموش نکنید که یک روان درمانگر خوب نسبت به تجربیات مراجع خود کاملاً باز و گشوده هست و هرگز قضاوت ارزشی و پند و نصیحت را به جلسه درمان راه نمی‌دهد.

کارشناس پاسخگو: نوشین مجلسی